Uyku Hastalıkları
UYKU HASTALIKLARI
Uyku Bozuklukları olarak da isimlendirilen Uyku Hastalıkları 8 ana grup altında toplanarak incelenmektedir. Bu blogta uyku hastalıkları hakkında genel bilgiler vermek amaçlanmıştır.
İNSOMNİ (UYKUSUZLUK)
Uykusuzluk şikayeti ile tanımlanan, uykuya başlamada veya uykuyu sürdürmede zorluk veya erken uyanma veya dinlendirici uyku uyuyamama veya kalitesi kötü bir uyku uyuma yakınmaları bu hastalıkta görülen şikayetlerdir.
Hastada bu uyku yakınmaları, uyku için uygun ortam ve fırsat olmasına rağmen ortaya çıkar ve uzun süreden beri vardır. Gece uykusu zorluğuna bağlı olarak hastada gündüz yorgunluk, konsantrasyon güçlüğü, huzursuzluk, moral bozukluğu, gündüz uykululuğu, iş yerinde verim bozukluğu, kazalar, gerginlik, baş ağrısı gibi diğer yakınmalar ortaya çıkar.
İnsomni hastalığı, Nöroloji ve Psikiyatri uzmanlarının ilgi alanına girmektedir. Özellikle Uyku ile özel olarak ilgilenen hekimler daha yararlı olabilir.
UYKU İLE İLİŞKİLİ SOLUNUM BOZUKLUKLARI
Bu hastalık grubu uyku hastalıklarının en sık görülen grubudur.
Tipleri;
1-Santral Apne Sendromu
2-Cheyne-Stokes Solunumu
3-Madde ve ilaca bağlı santral uyku apnesi
4-Obstruktif Uyku Apnesi
5-Uyku ile ilişkili hipoventilasyon hipoksemi sendromları
Santral Apne Sendromu
Aşırı gündüz uykululuğu, nefes darlığı yakınmaları mevcuttur.Beraberinde horlama, tanıklı apne olabilirde olmayabilirde. Genelde horlamasız görülür. Apneler nedeniyle uykunun bütünlüğü bozulur. Bu da aşırı gündüz uykululuğuna neden olur.Polisomnografi uyku testinde saatte en az 5 santral apne varlığı görülür.
Santral uyku apne sendromları santral sinir sistemi ve kalp fonksiyonlarının bozukluğuna bağlı olarak solunumda gösterilmesi gereken efor yani çabanın bozulması veya kaybolması şeklinde ortaya çıkan tablolardır. Bazı Parkinsonve multisistem atrofisi gibi nörolojik hastalıklarda da görülebilmektedir. Bu hastalıklarda bazen sebep bilinemez o zaman idiyopatik terimi kullanılır. Bazen altta yatan hastalık bilinebilir.
Santral Uyku apnesi uykusuzluğa ve kandaki karbondioksit düzeyine karşı aşırı duyarlılık tesbit edilmiştir. Bu durum solunumun kontrolünde kararsızlığa ve apnelere neden olmaktadır.
Nöroloji Uzmanı tarafından tedavi edilirler.
Skonder Santral Uyku Apnesi
Beynin sağ lezyonları, kardiyak veya böbrek hastalıklarıyla birlikte görülen santral apne hastalığıdır. Madde ve ilaca bağlı Santral Uyku Apnelerinde görülebilir.
Cheyne-Stokes Solunum
Bu hastalıkta solunum ve solunum çabası tekrarlayıcı bir şekilde artar, azalır veya kesilir. Tüm bunlar ritmik bir şekilde oluşarak karakteristik bir yapı oluşturur. Solunumda ki bu ani kesilmeler derin hipoksi dediğimiz kandaki oksijen seviyelerinin düşmelerine neden olur. Bunun sonucunda uyanıklık reaksiyonları ile uyku parçalanır, ve gündüz aşırı uykululuğuna neden olur. Bazen bu solunum tipi uyanık ikende görülebilir.
Solunumu kontrol eden mrkezlerin dengesizliğinden kaynaklandığı düşünülmektedir.
Kalp yetmezliği, felç, böbrek yetmezliği gibi ciddi bir hastalıkla birlikte görülmektedir.
Göğüs hastalıkları ve nöroloji uzmanı tarafından tedavi edilirler.
Obstruktif Uyku Apnesi
Tıkayıcı uyku apnesi bölümünde detaylı olarak anlatmıştım. Detaylı bilgi edinmek isteyenler o bloğumu okuyabilir.
Kısaca, gündüz uykululuğu, yorgunluk, uykuda nefes durması, boğulma hissi, öksürük ile uyanma,Yatak veya oda partnerinin tanık olduğu aşırı horlama, ve solunum durması en sık görülen şikayet ve belirtilerdir.
Uyku testinde saatlik uykuda ortalama 5 veya daha fazla apne, hipopne, uyanma reaksiyonu ile ilişkili solunum olayının görülmesi tanı koydurur.
Her solunum olayında solunum eforunun görülmesi diğer apne tiplerinden ayıran en önemli özelliğidir..
Uykuya Bağlı Hipoventilasyon Sendromları
Hipoventilasyon, normal mekanik akciğeri olan kişilerde alveollerde havalanmanın ve kanın oksijenlenmesinin azalmasına bağlı katardamarlardaki oksijen seviyesinin düşmesine neden olan klinik tablodur. Bu hastalıkta Uyku ile ilişkili çeşitli hipoventilasyon sendromları tanımlanmıştır. Bu hastalıklarda polisomnografide 10 saniyeden uzun süren solunum yüzeyelleşmeleri kanda arteryel oksijen desatarasyonları, uyanıklık reaksiyonları ve kalp ritminde azalma ve artmalar tespit edilir.
Solunumu etkileyecek primer akciğer hastalıkları iskelet anormallikleri ve nöromuskular hastalıklar birlikte olabilir veya olmayabilir. Polisomnografi tetkikinde oksijen saturasyonları ve arteryel kan gazları incelenir ve uykunun %30’undan fazlasında oksijen saturasyonu %90’ın altında görülür. Uykuda artelyel PaCO2 yani karbondioksit oranı yüksek bulunur. Ciddi ve hayati tehlikesi olan hastalıklardır. Göğüs ve nöroloji uzmanlık alanı tarafından tedavi edilirler.
HİPERSOMNİLER
Gündüz aşırı uykululuk ve dayanılmaz uyku ataklarını içeren uyku bozukluklarıdır.
Katapleksi; duygu durumu ile tetiklenen ani ve geçici kas tonusunun kaybı olur. Hastanın düşmesiyle sonuçlanabilir.
Katapleksili Narkolepsi; en az 3 ay süreyle her gün olan aşırı gündüz uykululuğu yakınmasıyla birlikte katapleksi atakları görülür, hastalar gece yeterli uyku uyur.
Katapleksisiz Narkolepsilerde ise ani ve geçici kas tonusu kaybı olmadan aşırı gündüz uykululuğu görülür, narkolepsi gün içinde ani, önlenemez uyku ataklarına verilen isimdir. Nadir görülür, 20’li yaşlarda ve erkeklerde daha çok görülür, hastalığın imme ve genetik bir hastalık olduğunu ve hipocretin 2 reseptor geni ile ilişkili olduğu saptanmıştır.
Beyin-Omurilik sıvısında hipocretin düzeyinin normal seviyelerin üçte birinden daha az olduğu gösterilmiştir. Tanı kriterlemeden biridir.
Hipersomnilerin yineleyici, normal veya uzamış uyku süreli tipleri vardır. Davranışsal, tıbbi duruma bağlı, madde ve ilaç kullanımına bağlı tipleri de görülebilmektedir.
Nöroloji uzmanları tarafından tedavi edilirler.
Sirkadiyen Ritim Bozuklukları; gündüz ve gece uyku ve uyanıklık düzeninin bozulduğu durumlardır. Uykunun süre ve kalitesi normal olmakla birlikte uyku ve uyanıklık saatleri arzu edilen ve genel olarak kabul edilen saatlere uygunluk göstermemektedir.
Jet-Lag Sendromu, vardiyalı çalışma, tıbbi bir hastalığa bağlı bozukluklarda bu uyku bozuklukları içinde değerlendirilir.
Nöroloji uzmanı tarafından tedavi edilirler.
Parasomniler:
Uykuya eşlik eden istenmeyen olaylar olarak tanımlanabilirler. Uykunun N-REM denilen safhasında görülen uyanma veya uyanıklık bozukluklarıdır. Uykuya dalarken, uyku sırasında bazen de uyanırken ortaya çıkabilen normal dışı ve istenmeyen bazı hareket ve davranışlara verilen isimlerdir. Bunlar, normal dışı hareketler, davranış, algı, rüya ve otonomik hareketler olabilmektedsir. Bunlardan başka, sinirlilik ve uyku ile ilişkili hareketlilik, uyku ile ilişkili yemek yemeuyku ile ilişkili anormal seksüel davranışlar gibi temel dürtüsel davranışlar olabilir.Sebepleri tam bilinememektedir. Nöroloji uzmanı tarafından tedavi edilirler. Parasomniler başlığı altında tanı ve tedavisi yapılan başlıca hastalıklar şunlardır:
Uyanıklık Bozuklukları:
Uykunun rüya görülmeyen derin dönemlerinde görülür. Aslında kişi uykudadır ve yaptıklarını hatırlamaz.
Konfüzyonel Uyanmalar: Bebek ve çocuklarda daha sıktır ama yetişkinlerde de görülebilir. Ağlama ve şaşkın uyanma, uyku sarhoşluğu gibi durumlar görülür. Hasta sonunda uyanır fakat yaptıklarını hatırlamaz.
Uyurgezerlik: Çocuk ve yetişkinlerde görülebilir. Genelde sadece yataktan kalkma, birkaç adım atma kadar olur. Bazen daha karmaşık şeyler yapabilir. Ev dışına çıkma, araç kullanma, eşyaların yerini değiştirme, yemek yeme gibi davranış ve hareketleri de gösterebilir. Hastanın veya diğer aile fertlerine zarar verebilir veya rahatsız edebilir. Gündüz aşırı uykululuk yapabilir.
Uyku Terörü: Bazen bir çığlık atma ile başlayan hastanın çok korktuğu, terlediği, hızlı nefes almasına, hareketliliğine, yataktan atlama, odadan kaçma gibi aşırı hareketlere neden olabilir. Hasta veya diğer aile fertlerine zarar verebilir. Hasta uyandığında hiçbir şey hatırlamaz.
Uyku Felci: Uykuya dalma sırasında görülen uyanıkken rüya görme durumudur. Rüyalar çok gerçek gibi olduğu için ürkütücüdür. Uyku felci veya karabasanda kol ve bacaklar felç olmuş gibi hisseder. Bazen uykusunu alamamış kişilerde hastalık olmaksızın görülebilir.
Gece havaleleri: Uykuda çığlık atma, yürüme, koşma gibi davranışlar görülebilir.
Parosomni adı verilen bu hastalıklarda;
-Şiddet var ve hasta veya etrafındaki diğer kişilerin yaralanmalarına neden oluyorsa,
-Etrafındaki diğer kişileri rahatsız ediyorsa,
-Gündüz aşırı uykululuğa neden oluyorsa tedavi edilmeleri gerekir.
